Zakończenie roku kalendarzowego dla wielu
przedsiębiorstw wiąże się z rozpoczęciem procedury zamknięcia ksiąg
rachunkowych i sporządzenia sprawozdania finansowego. Oznacza to szereg
obowiązków ustawowych, w tym obowiązków inwentaryzacyjnych.
Dane prezentowane w sprawozdaniach finansowych będą
wiarygodne tylko wtedy, gdy informacje księgowe zostaną skonfrontowane ze
stanem faktycznym. W tym celu przeprowadza się inwentaryzację wszystkich składników
majątku. Dopiero po
potwierdzeniu stanu poszczególnych składników majątku i wyjaśnieniu wynikłych
różnic, ewidencję księgową można uznać za prawidłową, a dane zawarte
w sprawozdaniu finansowym za rzetelnie odzwierciedlające rzeczywistość.
Obowiązek przeprowadzania inwentaryzacji wynika z ustawy
o rachunkowości, która definiuje, że rachunkowość jednostki obejmuje m.in.
okresowe ustalanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Prawidłowe
przeprowadzenie inwentaryzacji ma zasadniczy wpływ na prawidłowość wyniku finansowego przedsiębiorstwa
oraz rzetelną i jasną prezentację sytuacji majątkowej jednostki.
Termin i zakres inwentaryzacji
Podstawowym terminem inwentaryzacji
jest ostatni dzień każdego roku obrotowego – tak wynika z art. 26 ust. 1 UoR. W
jednostkach, których rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym,
inwentaryzację trzeba więc przeprowadzić do 31 grudnia każdego roku obrotowego.
W tym
terminie muszą być sprawdzone i ustalone m.in.:
- aktywa pieniężne przechowywane w
przedsiębiorstwie,
- aktywa finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych lub
przechowywane przez inne jednostki,
- rzeczowe składniki aktywów obrotowych
(materiały, towary, półprodukty, produkty gotowe),
- środki trwałe.
Każda jednostka
prowadząca księgi rachunkowe powinna wypracować własne regulacje dotyczące
inwentaryzacji, które uwzględniają jej wielkość, specyfikę prowadzonej
działalności oraz posiadane przez nią zasoby.
Prawo bilansowe nie reguluje zagadnień związanych z organizacją prac
inwentaryzacyjnych, co oznacza, że każda jednostka określa je we własnym
zakresie.
Jak
dokonać inwentaryzacji?
Ustawa o
rachunkowości dopuszcza trzy metody inwentaryzacyjne:
- potwierdzenie salda poprzez uzyskanie od dostawców i/lub odbiorców informacji o prawidłowości wykazanego stanu należności.
- spis z natury, polegający na spisaniu składników majątku, ich wycenie i porównaniu ustalonych wartości z danymi ksiąg rachunkowych oraz oszacowaniu, wyjaśnieniu i rozliczeniu ewentualnych różnic między tymi danymi.
- weryfikacja realności pozostałych (nieobjętych spisem z natury lub potwierdzeniem salda) pozycji aktywów i pasywów poprzez ich porównanie z odpowiednimi dokumentami i weryfikację realnej wartości tych składników.
Spis z
natury jest najbardziej pracochłonną metodą inwentaryzacyjną, dlatego termin
inwentaryzacji zapasów uważa się za dotrzymany, jeśli rozpoczęto go nie
wcześniej niż 3 miesiące przed końcem roku obrotowego, a zakończono do 15 dnia
następnego roku. Oznacza to, że w przypadku jednostek, których rok obrotowy
równy jest kalendarzowemu, inwentaryzację można rozpocząć już z początkiem
października.
Inwentaryzację
można zlecić firmie zewnętrznej
Przeprowadzanie inwentaryzacji drogą spisu z natury jest czasochłonnym
zadaniem, często wpływającym na zdolności operacyjne jednostki. Wiąże się z koniecznością unieruchomienia procesów produkcyjnych i
handlowych. W związku z tym, wiele przedsiębiorstw zleca przeprowadzenie
inwentaryzacji wyspecjalizowanym firmom lub biurom rachunkowym, które dysponują
wykwalifikowanymi zespołami spisowymi i odpowiednim sprzętem.
Rozwiązanie to nie wymaga angażowania w proces pracowników jednostki,
co gwarantuje znaczne oszczędności czasowe. Zlecenie przeprowadzenia
inwentaryzacji firmie zewnętrznej minimalizuje także ryzyko niewykrycia
ewentualnych niedoborów i nadwyżek z uwagi na obiektywny stosunek komisji
spisowej do inwentaryzowanego mienia. Trzeba pamiętać, że celem inwentaryzacji jest stwierdzenie
stanu faktycznego – nawet jeśli oznacza to wykrycie istotnych braków. Warto także podkreślić, że w niektórych
przypadkach inwentaryzacja wymaga eksperckiej wiedzy i specjalistycznych
umiejętności pomiarowych, na przykład, gdy mamy do czynienia z zapasami
składowanymi w silosach lub zbiornikach.
O czym pamiętać spisując umowę z firmą
zewnętrzną?
Umowa o przeprowadzenie inwentaryzacji zapasów drogą
spisu z natury zawarta z podmiotem zewnętrznym powinna określać co
najmniej wymagania co do jej zakresu, przedmiotu, daty spisu, daty rozpoczęcia
i zakończenia czynności spisowych oraz sposobu prezentacji wyników spisu. Umowa
może obejmować całą procedurę inwentaryzacji, w tym przygotowanie jednostki do
spisu, m.in. poprzez wskazanie sposobu uporządkowania zapasów, przygotowanie
części dokumentacji lub jej wzorów, wydzielenie i oznaczenie pól spisowych,
przeprowadzenie czynności spisowych i ustalenie różnic inwentaryzacyjnych.
Trzeba jednak pamiętać, że odpowiedzialność za przeprowadzenie
inwentaryzacji ponosi kierownik jednostki, a zlecenie przeprowadzenia
inwentaryzacji zapasów w formie spisu z natury firmie zewnętrznej nie zwalnia
kierownika jednostki z obowiązku powołania komisji inwentaryzacyjnej ani nie
znosi z niego odpowiedzialności za ten spis. Nie zmienia się to nawet
wówczas, gdy określone obowiązki związane z inwentaryzacją zostaną
powierzone podmiotom zewnętrznym. Jednostka ma bowiem obowiązek nadzorować
przebieg spisu, aby upewnić się co do rzetelności jego wyników.
Cele i zasady przeprowadzania inwentaryzacji zapasów
drogą spisu z natury dokonywanego przez podmiot zewnętrzny są takie same, jak
spisu przeprowadzanego własnymi siłami jednostki. Kierownik jednostki powołuje
komisję inwentaryzacyjną i wyznacza jej przewodniczącego.
Warto podkreślić, że jeśli inwentaryzację zapasów drogą spisu z natury wykonuje biuro rachunkowe prowadzące księgi rachunkowe zleceniodawcy, to osoby wykonujące czynności spisowe nie mogą być jednocześnie bezpośrednio zaangażowane w prowadzenie ksiąg rachunkowych tej jednostki, a w szczególności nie mogą posiadać dostępu do informacji o stanach ewidencyjnych zapasów.
Dominika Grela
Accounting Manager
dominika.grela@ow-accountingpayroll.pl