Badania lekarskie mają bardzo duże znaczenie w ocenie zdolności pracowników do pracy, a ich zakres nie kończy się na wstępnym orzeczeniu lekarskim. Kiedy jeszcze należy je przeprowadzać i jakie konsekwencje niesie ich brak?  

Wstępne badania lekarskie 

Zanim pracownik rozpocznie wykonywanie obowiązków służbowych, musi przejść badania medycyny pracy i uzyskać orzeczenie lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań do zatrudnienia. Wymóg ten wynika z art. 229 § 4 Kodeksu pracy.  

Pracodawca wystawia skierowanie na badania lekarskie w 2 identycznych egzemplarzach.  Pracownik otrzymuje dwa skierowania, jedno z nich musi przekazać placówce medycznej, drugie natomiast może zachować dla siebie. W praktyce wystawia się trzecie skierowanie, gdyż zgodnie z rozporządzeniem o aktach osobowych, pracodawca powinien przechowywać skierowanie w dokumentacji pracowniczej. 

W skierowaniu na badania lekarskie pracodawca musi określić między innymi rodzaj oraz liczbę czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych dla zdrowia. Aby prawidłowo określić te aspekty w kontekście danego zakładu pracy, warto skonsultować je wcześniej ze specjalistą ds. BHP. 

Na podstawie czynników wskazanych na skierowaniu, lekarz medycyny pracy przeprowadza badanie. Może on także skierować pracownika na dodatkowe badania, jeśli są konieczne do zweryfikowania jego stanu zdrowia, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika. 

Nowe stanowisko a wstępne badania lekarskie 

Pracodawca musi skierować na wstępne badania lekarskie również aktualnego pracownika, który w związku ze zmianą stanowiska pracy będzie narażony na inne niż do tej pory czynniki niebezpieczne, szkodliwe lub uciążliwe. Przykładowo wstępne badania lekarskie mogą okazać się niezbędne, gdy pracownik otrzymał awans na stanowisko kierownicze. 

Okresowe badania lekarskie 

Po wykonaniu wstępnych badań lekarskich pracownik otrzymuje orzeczenie lekarskie w dwóch egzemplarzach i jest zobowiązany do przekazania jednego z nich do pracodawcy. Ten ostatni powinien zweryfikować orzeczenie pod kątem oznaczonych przez lekarza przeciwwskazań do pracy, a także w kontekście ważności badania lekarskiego. Lekarz medycyny pracy na podstawie stanu zdrowia pracownika oraz czynników wskazanych w skierowaniu określa termin następnego badania okresowego. 

Pracodawca przed upływem terminu ważności orzeczenia lekarskiego powinien wystawić nowe skierowanie na okresowe badania lekarskie. Analogicznie do skierowania na wstępne badania, pracodawca powinien zamieścić w dokumencie informację na temat czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych. 

Kontrolne badania lekarskie

Kontrolne badania lekarskie są wymagane, gdy pracownik wraca do pracy po dłuższej nieobecności spowodowanej chorobą. Badania te wykonuje się w celu zweryfikowania, czy stan zdrowia pracownika pozwala na jego powrót do pracy na obecnym stanowisku. 

Podobnie jak w sytuacji wstępnych i okresowych badań lekarskich, pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez ważnych badań kontrolnych. W związku z tym pracownika należy skierować na kontrolne badania lekarskie w pierwszym dniu po powrocie do pracy z co najmniej 30-dniowej nieobecności spowodowanej chorobą. 

Konsekwencje braku ważnych badań medycyny pracy 

Jeśli skończy się ważność badań lekarskich pracownika, a mimo tego zostanie on dopuszczony do pracy, będzie to wykroczeniem z Kodeksu Pracy. Takie wykroczenie grozi karą pieniężną w wysokości od 1 do 30 tysięcy złotych w sytuacji kontroli ze strony Państwowej Inspekcji Pracy. Niedopuszczalna jest sytuacja, gdy np. pracownik przychodzi do pracy w poniedziałek, a dopiero we wtorek wykonuje badania lekarskie. 

Ważność badań lekarskich wykonanych u poprzedniego pracodawcy 

Pracodawca może przyjąć od pracownika skierowanie na badania i orzeczenie lekarskie, które zostały wydane podczas pracy w poprzednim miejscu zatrudnienia. Takie rozwiązanie jest możliwe, gdy spełnione są 3 następujące kryteria: 

• warunki pracy wykazane w skierowaniu od poprzedniego pracodawcy odpowiadają warunkom na nowym stanowisku pracy;
• przerwa pomiędzy zatrudnieniem nie jest dłuższa niż 30 dni; 
• pracownik nie jest przyjmowany do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.  

Badanie medycyny pracy – więcej niż obowiązek 

Regularne badania medycyny pracy pracowników są nie tylko obowiązkiem wynikającym z przepisów Kodeksu Pracy, ale przede wszystkim narzędziem ochrony zdrowia pracowników. Pomijanie procedury kierowania pracowników na badania może mieć poważne konsekwencje zarówno dla pracodawców, jak i zatrudnionych.  

Tym pierwszym mogą grozić kary ze strony instytucji państwowych, a drugim – utrata zdrowia. Dlatego tak ważne jest bieżące kontrolowanie ważności badań lekarskich oraz kierowanie pracowników na ich odnowienie. Jeżeli mają Państwo pytania dotyczące kierowania pracowników na badania lekarskie, to zachęcamy do kontaktu. 

FAQ 

Jaka jest ważność badań lekarskich do pracy? 

Lekarz określa ważność badań lekarskich indywidualnie dla każdego pracownika. Ważność orzeczenia lekarskiego może się więc różnić w zależności od stanu zdrowia pracownika oraz czynników, na które jest narażony w miejscu pracy. 

Kto ponosi koszt badań medycyny pracy? 

Koszt badań lekarskich medycyny pracy w pełni ponosi pracodawca. 

Gdzie przechowywać orzeczenia lekarskie i skierowania na badania pracowników? 

Orzeczenia lekarskie oraz skierowania na badania powinny być przechowywane w aktach osobowych pracowników. 

Ile jest ważne skierowanie na badania medycyny pracy? 

Przepisy nie określają ważności skierowania na badania medycyny pracy.  

Aleksandra Kwiatkowska

HR Administration & Payroll Specialist

aleksandra.kwiatkowska@owap.pl