Zasiłek macierzyński to jedno z kluczowych świadczeń finansowych dla rodziców, które pozwala na spokojne spędzenie pierwszych miesięcy z dzieckiem. Jego wysokość może się różnić w zależności od wybranego wariantu – rodzice mogą otrzymywać 100% podstawy wymiaru zasiłku przez pierwsze miesiące, a później 70%, lub zdecydować się na uśrednioną stawkę 81,5% przez cały okres świadczenia. Jak skorzystać z tej drugiej opcji? Na to pytanie, a także inne istotne w kontekście zasiłku macierzyńskiego, odpowiadamy poniżej.

Komu przysługuje zasiłek macierzyński?

Zasiłek macierzyński przysługuje kobiecie, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w trakcie trwania urlopu wychowawczego:

• urodziła dziecko,
• przyjęła na wychowanie dziecko do 14 roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
• przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej (z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej) dziecko do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10 roku życia.

Kobieta, która urodziła dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, ale w trakcie ciąży podlegała pod ubezpieczenie, także może pobierać zasiłek macierzyński. To jednak tylko wtedy, gdy ubezpieczenie ustało w czasie ciąży z przyczyny:

• śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
• naruszenia przepisów prawa, stwierdzonego prawomocnym orzeczeniem sądu.

O świadczenie mogą ubiegać się również mężczyźni (ojcowie), a także inni członkowie najbliższej rodziny, którzy podlegają pod ubezpieczenie chorobowe. Nie ma w tym przypadku znaczenia, czy są objęci ubezpieczeniem obowiązkowym czy dobrowolnym, ani jak długo. Nie jest istotne również to, z jakiego tytułu pod nie podlegają (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna od której odprowadzana jest składka chorobowa, itp.).

Ile trwa urlop macierzyński?

Okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi:

• 20 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 31 tygodni w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
• 33 tygodnie w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
• 35 tygodni w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
• 37 tygodni w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.

Tydzień urlopu odpowiada 7 dniom kalendarzowym.

Ile trwa urlop rodzicielski?

W 2023 r. weszły w życie przepisy, które wydłużyły urlop rodzicielski o dodatkowe 9 tygodni. Co ważne, z całości uprawnienia nie może korzystać jeden rodzic. Ustawodawca zastrzegł, że każdemu z pracowników-rodziców dziecka przysługuje wyłączne i niezbywalne prawo do urlopu w wymiarze 9 tygodni urlopu rodzicielskiego. Pracownicy mogą więc wykorzystać urlop rodzicielski w wymiarze:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka (32 tygodnie + 9 tygodni dla drugiego rodzica),
• 43 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka (34 tygodnie + 9 tygodni dla drugiego rodzica).

Dodatkowo, w ramach wsparcia dla rodzin dzieci posiadających ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, obowiązują wyższe limity urlopu rodzicielskiego:

• 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka (56 tygodni +9 tygodni dla drugiego rodzica),
• 67 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka (58 tygodni + 9 tygodni dla drugiego rodzica).

Pracownica razem z ojcem dziecka mogą zawnioskować o urlop rodzicielski jednorazowo lub
w nie więcej niż 5 częściach (łączna liczba wniosków obojga rodziców). Urlop ten mogą wykorzystać nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.

Ile wynosi zasiłek macierzyński w 2025?

Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od rodzaju urlopu oraz terminowości złożenia wniosku przez pracownicę. Za okres urlopu:

• macierzyńskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku,
• rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku,
• macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego (w przypadku łącznego skorzystania) wynosi 81,5% podstawy wymiaru zasiłku.

Trzeba jednak pamiętać, że wspomniane 9 tygodni urlopu rodzicielskiego zawsze przysługuje drugiemu rodzicowi. Za ten okres zasiłek wynosi 70% podstawy wymiaru, niezależnie od wcześniejszego wniosku.

Jak otrzymać zasiłek macierzyński 81,5%?

Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje kobiecie, która podlegała pod ubezpieczenie chorobowe w dniu porodu. Jeśli pracownica chce skorzystać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim z urlopu rodzicielskiego oraz otrzymać zasiłek macierzyński w wysokości 81,5 % podstawy wymiaru, powinna złożyć do pracodawcy tzw. długi wniosek. Składają się na niego poniższe dokumenty:

• wniosek o wypłatę zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5%,
• wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze,
• oświadczenie dotyczące braku zamiaru korzystania z urlopu rodzicielskiego przez drugiego rodzica (ojca), przy czym wniosek ten oznacza deklarację nieprzekroczenia łącznego limitu, nie zaś brak możliwości korzystania z urlopu w tym samym terminie przez drugiego z rodziców (oświadczenie to może być zawarte na wniosku o urlop rodzicielski),
• odpis skrócony aktu urodzenia dziecka.

Ważny jest również termin złożenia takiego wniosku – pracownica ma na to 21 dni liczone od porodu.

Jak zachować prawo do zasiłku macierzyńskiego 81,5%?

Pracownik podejmujący decyzję o rezygnacji z części urlopu rodzicielskiego (zgodę musi wyrazić pracodawca) może zachować prawo do zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5%. Aby było to możliwe, jeden z rodziców dziecka musi wykorzystać minimum dzień urlopu rodzicielskiego w pierwszym roku życia dziecka. Dzięki temu w późniejszych latach może otrzymywać zasiłek we wspomnianej wysokości.

W przypadku niewykorzystania nawet dnia urlopu rodzicielskiego przez rodziców w podanym okresie, matce będzie przysługiwało wyrównanie zasiłku za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Takie jednorazowe wyrównanie odbywa się na wniosek ubezpieczonej.

Pozostała część urlopu rodzicielskiego, przeznaczona wyłącznie dla drugiego rodzica (9 tygodni), zawsze wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

Jeśli mają Państwo pytania do zasiłku macierzyńskiego lub kwestii z nim związanych, zachęcamy do kontaktu.

Katarzyna Ptak

HR Administration & Payroll Specialist