Od lat określenia „urlop ojcowski” oraz „urlop tacierzyński” bywają używane zamiennie, mimo że odnoszą się do różnych rodzajów nieobecności. Na pytanie, jakie występują między nimi podobieństwa i różnice odpowiadamy w poniższym artykule. To jednak nie wszystko. Ten tekst to przede wszystkim praktyczna pigułka wiedzy o najważniejszych kwestiach dotyczących urlopu ojcowskiego – zachęcamy do jej zgłębienia!

Urlop ojcowski a tacierzyński

Urlop ojcowski i tacierzyński często są mylone, na co z pewnością wpływa częściowo fakt, że występują między nimi pewne podobieństwa. Jednym z takich jest kryterium uprawnienia – z obu mogą skorzystać tylko ojcowie objęci ubezpieczeniem chorobowym. Nie ma przy tym znaczenia:

• z jakiego tytułu jest odprowadzana składka chorobowa (umowa o pracę, umowa zlecenia, itp.)
• czy odprowadzana jest ona obowiązkowo, czy dobrowolnie.

Oba urlopy przysługują ubezpieczonym sprawującym opiekę nad dzieckiem własnym, przysposobionym lub przyjętym na wychowanie w ramach rodziny zastępczej.

Kolejnym podobieństwem jest wypłata – w obu przypadkach ojcowie otrzymują zasiłek macierzyński (100% wymiaru zasiłku). Jego podstawą jest przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Co je różni?

Urlop ojcowski to niezbywalne prawo każdego ojca dziecka. Nie zależy od sytuacji matki dziecka, jej statusu zawodowego ani jej prawa do korzystania z urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego. Aby go otrzymać ojciec musi złożyć wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego.

Urlop tacierzyński jest z kolei częścią urlopu macierzyńskiego. Ojciec może go wykorzystać maksymalnie 6 tygodni bezpośrednio po urlopie macierzyńskim zakończonym przez matkę dziecka. Jeśli matka nie ma prawa do takiego urlopu, ojciec zazwyczaj nie może skorzystać z urlopu tacierzyńskiego. Co więcej, uprawnienie to przysługuje tylko w określonych sytuacjach – oto 2 przykładowe.

Różnica może się pojawić również w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Jak wspomnieliśmy, w przypadku obu urlopów mowa o 100% podstawy wymiaru zasiłku. Przy urlopie tacierzyńskim istnieje jednak możliwość obniżenia tej podstawy do 81,5%. Od czego to zależy?

Od tego, czy matka dziecka złożyła tzw. długi wniosek. Dotyczy on udzielenia urlopu rodzicielskiego bezpośrednio po urlopie macierzyńskim oraz wypłaty zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5% przez cały czas trwania urlopów.

Ile wynosi urlop ojcowski i kiedy można z niego skorzystać?

Wymiar urlopu ojcowskiego wynosi 14 dni kalendarzowych. Ubezpieczeni ojcowie mogą go wykorzystać w dowolnym terminie w pierwszym roku życia dziecka, jeśli urodziło się ono po 26 kwietnia 2023 roku. W przypadku dzieci urodzonych przed tą datą, trzeba sprawdzić, czy w danej sytuacji stosuje się tzw. przepisy przejściowe. Pozwalają one na wykorzystanie urlopu ojcowskiego do ukończenia 2 roku życia dziecka.

Nieco inaczej jest w przypadku przysposobienia dziecka. Ojciec przysposabiający dziecko może skorzystać z urlopu ojcowskiego:

• do 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie,
• nie później niż do 14 roku życia dziecka.

Urlop ojcowski można wykorzystać jednorazowo lub w dwóch częściach po 7 dni kalendarzowych. Jego wymiar nie zależy od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie.

Pracownik chcący skorzystać z urlopu powinien zawnioskować o niego co najmniej 7 dni przed jego rozpoczęciem. W przypadku złożenia wniosku o udzielenie urlopu ojcowskiego w terminie, pracodawca zobowiązany jest do jego uwzględnienia. Zasiłek przysługuje również wtedy, gdy pomimo niedochowania terminu pracodawca zdecyduje się udzielić urlopu.

Urlop ojcowski – jakie dokumenty są potrzebne?

Aby skorzystać z urlopu, trzeba przygotować odpowiednie dokumenty. Oto lista niezbędnych zaświadczeń, które musi złożyć ojciec dziecka:

• wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego wraz z oświadczeniem ubezpieczonego, czy zasiłek macierzyński za okres urlopu ojcowskiego został pobrany z innego tytułu,
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• prawomocne postanowienie sądu o przysposobieniu – tylko w przypadku przysposobienia dziecka.

Urlop ojcowski a praca u innego pracodawcy

Zdarza się, że pracownik jest zatrudniony u kilku pracodawców równocześnie. W takiej sytuacji ojciec może skorzystać z prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu ojcowskiego u każdego z nich równolegle lub w różnych niepokrywających się terminach.

W praktyce oznacza to, że w czasie korzystania z urlopu ojcowskiego u danego pracodawcy, pracownik może pracować równocześnie u innego pracodawcy.

Dzieje się tak, ponieważ prawo do zasiłku ustala się odrębnie dla każdego pracodawcy, a przepisy kodeksu pracy nie łączą okresu urlopu ojcowskiego z koniecznością osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem.

Jeśli mają Państwo pytania do omawianych zagadnień lub dotyczące ogólnie urlopu ojcowskiego lub urlopu tacierzyńskiego – zachęcamy do kontaktu.

Katarzyna Ptak

HR Administration & Payroll Specialist